Kozluk İsmi Hakkında
"Kozluk" İsmi Hakkında
Cumhuriyet döneminde ilçeye verilen Kozluk ismi Türkçe bir kelime olup ceviz anlamına gelmektedir. Bölgede ceviz yetiştiğinden böyle bir isim tercih edilmiş olması muhtemeldir. Ayrıca Hazo-Sason adlarıyla anılan ve aynı mıntıkanın bir parçası olan şimdiki Sason ilçe merkezinin eski adının cevizi bol anlamına gelen “Kabilcevz” olması da böyle bir ihtimali desteklemektedir. İlçenin adı, tarihi kaynaklarda daha çok Hazo adıyla bilinmektedir. Bunun yanında Hazzo, Hızzo, Hato, Hatto, Azu, Hezo gibi değişik kullanımları da bulunmaktadır. Bu farklılıklar, daha çok geçmişteki yazı ve değişik telaffuz şekillerinden kaynaklanmış olması mümkündür. Hazro şeklindeki kullanım ise yanlıştır. Çünkü Hazro, günümüzde de bu adı taşıyan Diyarbakır’a bağlı ve Hazo’dan başka olan bir ilçenin adıdır.
Evliya Çelebi’ye göre Hazo kalesinin kuzeyindeki dağlara “Zo Dağı” deniyordu. Kale yapılmadan önce Karakoyunlulardan Kara Yusuf Han’ın “Kara Zo” kabilesi buradaki otlaklarda yaşadıkları için bu isim verilmiştir. Sonra onların birikmesi sebebiyle bu yerde bir şehir meydana gelmiş ve adına “Şehr-i Zor” ya da “Hazo” kalesi denmiştir. Bu rivayet doğu kabul edilecek olursa, bu yerleşim yeri Karakoyunlular döneminde, 14. yüzyıl sonları ile 15. yüzyıl başlarında ortaya çıkmış olması gerekir. Oysa Hazo’nun tarihi, milattan çok önceye, eskiye dayanmaktadır. Kalede bulunan oyma mezarlardan hareketle ve kalenin bölgede bulunan ve Asur döneminde inşa edilen kalelere benzerliğinden, yapının Asurlular zamanında inşa edildiği tahmin edilmektedir.1 Bundan başka, şehirde mezarlık yerler, olması gerekenden fazladır. Nitekim şehirde, mezar bulunacağı hiç tahmin edilmeyen çarşı merkezinde bile yapılan hafriyat çalışmasında birçok mezara rastlanmıştır. Bütün bunlar, Hazo’nun tarihinin çok eskiye dayandığının önemli birer delili niteliğindedir.
Bu durumda, kalenin kuzeyindeki dağlara sonradan “Zo Dağı” denmiş olabileceği gibi, ilçe adının önceden başka bir şey olup daha sonra “Hazo” olarak değişmiş olması da imkân dâhilindedir. “Zo” kelimesi ise yayla anlamına gelen zozan kelimesinin kısaltılmış şekli olabilir. Ancak Hazo isminin nereden geldiği konusunda henüz kesin bir bilgi yoktur.
Ayrıca Bitlis-Diyarbakır il sınırları arasında bulunan ve Kozluk-Sason ilçelerinin yer aldığı mıntıkanın batı kaynaklarında “Taron” veya “Daron” şeklinde adlandırıldığını belirtelim.
Kaynakça
*Batman Valiliği, I. Uluslararası Batman ve Çevresi Tarihi ve Kültürü Sempozyumu, 2. cilt, s. 30-43
1. Ali Boran, “Kozluk’taki Kaleler”, Atatürk Üniv. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Sayı, 14, Erzurum, 2005, s. 27.
